1. Tổng quan về cây tía tô:
Cây tía tô còn có tên gọi khác là cây tử tô, tô ngạnh, tô diệp hay é tía.Tên khoa học là Perilla frutescens,tên đồng nghĩa là Perilla macrostachya, Perilla nankinensis (Lour.) Decne, Perilla ocymoides, Perilla urticifolia, Ocimum frutescens.
Rau Tía tô là cây thảo thuộc họ hoa môi, hay họ húng, họ bạc hà, thân cây tía tô cao từ 0,5- 1m. Lá tía tô mọc đối, mép lá tía tô khía răng cưa, mặt dưới tím tía, có khi hai mặt đều tía, nâu hay màu xanh lục có lông nhám. Hoa tía tô nhỏ màu trắng mọc thành xim co ở đầu cành, màu trắng hay tím, mọc đối, 4 tiểu nhị không thò ra ngoài hoa.Quả tía tô hay còn gọi là tử tô là loại quả bế, hình cầu màu nâu nhạt, ra hoa khoảng tháng 9-10 hàng năm. Toàn cây tía tô có tinh dầu thơm và có lông.
Loài tía tô mép lá quăn (Perilla ocymoides L. var. bicolorlaciniata) có giá trị sử dụng cao hơn loài tía tô mép lá phẳng.
Tía tô đỏ và tía tô xanh mép lá quăn cho chất lượng tinh dầu cao
Cây tía tô(Perilla frutescens) có nguồn gốc từ vùng núi Himalayas đến vùng Đông Nam Á. Đây là loại rau gia vị được trồng phổ biến ở Châu Á cũng như Việt Nam.
2. Thành phần hóa học và dinh dưỡng của cây tía tô
Trong cây tía tô có chứa tinh dầu (khoảng 0,5%) mà thành phần chủ yếu là perillaldehyd (4- isopropenyl, 1-cyclohexen 7-al), limonen, a-pinen và dihydrocumin.
Trong hạt tía tô hay tử tô có dầu béo gồm acid oleic, linoleic và linolenic; acid amin: arginin, histidin, leucin, lysin, valin.
Trong lá tía tô rất giàu chất xơ dinh dưỡng (dietary fiber), giàu chất khoáng dinh dưỡng (dietary minerals) như canxi (calcium), sắt (iron) , kali (potassium) và vitamin A, C và riboflavin.
3. Đặc điểm sinh trưởng và kỹ thuật trồng cây tía tô
Cây tía tô xanh Nhật Bản – một vị thuốc quý
Đặc điểm sinh trưởng của cây tía tô
– Tía tô rất thích hợp sinh trưởng và phát triển trong môi trường khí hậu nhiệt đới ẩm ở nước ta nên tía tô có thể được trồng quanh năm và rất dễ chăm sóc.
Cách trồng cây tía tô đơn giản tại nhà
– Cách trồng cây tía tô tại nhà: Chọn một khoảng đất vườn trống, tiến hành xới đất cho tơi xốp, rồi gieo hạt tía tô . Sau đó có thể rải rơm dạ hoặc chấu phủ lên bề mặt đất đã gieo hạt tía tô để giữ độ ẩm giúp hạt nảy mầm. Sau khi hạt tía tô nảy mầm chú ý tưới nước nhổ cỏ,có thể để nguyên hoặc khi cây được khoảng 15-20 cm có thể đánh ra trồng riêng cho cây phát triển
– Cách trồng tía tô bằng cành : Tiến hành làm đất sau đó giâm cành tía tô. Chú ý giữ ẩm và để nơi râm mát cho cành tía tô nảy mầm rồi đánh ra trồng.Lưu ý lựa chọn cành tía tô già, bánh tẻ để giâm k chọn cành tía tô non.
Phòng trừ sâu bệnh cho cây tía tô
Cây tía tô ít khi bị sâu bệnh nên có thể hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trong trồng và canh tác tía tô.
Một số bệnh thường gặp với cây tía tô.
– Bệnh chết cây và bệnh gỉ sắt trên tía tô:Giai đoạn cây tía tô con có 4 – 5 lá thường bị bệnh chết rạp cây con do nấm Fusarium sp. gây nên.
Phòng trừ bằng cách xử lý đất bằng vôi trước khi trồng. Vào mùa mưa nên làm chân liếp cao, trồng thưa, thu gom tàn dư cây trồng đem huỷ. Không trồng tía tô trên cùng một chân đất.
– Cách trị sâu ăn lá cho rau tía tô: Sử dụng các loại thuốc như Sherpe, Polytrin, Cyper,… để phun phòng trị.
Thời điểm thu hoạch cây tía tô
– Sau khi trồng 40 ngày là rau tía tô có thể cho thu hoạch.- Thu hoạch đợt đầu bằng cách cắt chừa gốc 10 cm, sau đó tiếp tục chăm sóc cho cây tái sinh 15 – 20 ngày thu 1 lần.
– Sau mỗi đợt thu tiến hành làm cỏ, vun gốc kết hợp với tưới nước phân.
Giá trị kinh tế và vai trò của cây tía tô trong đời sống.
Lá tía tô xanh xuất sang Nhật
Cây tía tô có mùi thơm dễ chịu nên thường được sử dụng làm cay rau gia vị, rau ăn kèm các món ở các nước trong khu vực Đông Nam Á như Việt Nam, Lào… hay các quốc gia ở Đông Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc… hay khu vực Nam Á như Ấn Độ…. Ngoài ra trong y học cổ truyền các bộ phận của cây tía tô được sử dụng để làm thuốc với nhiều công dụng dược liệu khác nhau như giải cảm, điều trị rối loạn tiêu hóa, ho đờm, an thai, giảm cân, làm đẹp trắng da trị nám cho chị em phụ nữ, hay chữa gút(gout)….
Theo báo Tiền Phong TPO- Cuối tháng 6/2017 lô hàng lá tía tô đầu tiên của Việt Nam được xuất khẩu sang Nhật Bản. Theo đơn vị xuất khẩu giá bán mỗi chiếc lá tía tô vào nhà hàng Nhật Bản lên tới 500-700 đồng/ lá. Nếu áp dụng đúng theo quy trình sản suất hữu cơ an toàn, 1ha trồng tía tô sẽ cho thu hoạch khoảng 17-18 triệu lá, doanh thu ước tính đạt khoảng 2.5 tỉ đồng.
Có thể thấy cây tía tô hứa hẹn một tiềm năng phát triển kinh tế rất lớn cho nước ta. Bởi hiện nay nước ta đang hướng tới phát triển một nền nông nghiệp sạch. Thổ nhưỡng và khí hậu của Việt Nam rất phù hợp với đặc điểm sinh trưởng của cây tía tô.
Nó cho thấy tiềm năng rất lớn cho nông sản Việt Nam vào thị trường Nhật Bản khi chuẩn hoá được theo đúng quy trình và yêu cầu khách hàng.
